Czym były Dziady?

We wszystkich ludzkich społecznościach kwestie związane ze śmiercią miały ogromne znaczenie zarówno, jeżeli chodzi o obszar religii oraz oferowanych wyjaśnień tego, co dzieje się z człowiekiem po śmierci, jak i codziennych rytuałów czy zachowań łączących się z pochówkiem. W wielu dzisiejszych obyczajach towarzyszących pochówkom wciąż pojawiają się ślady dawnych zwyczajów i wierzeń. Dzisiejsze uroczystości są jednak zwykle organizowane w zbliżony sposób, niezależnie od regionu, a ich obsługę z reguły zleca się firmom specjalizującym się w urządzaniu pogrzebów. We Wrocławiu pomocą w tym zakresie służy Zakład Usług Pogrzebowych Anubis, zajmujący się ceremoniami klasycznymi oraz kremacjami. Wiele śladów przeszłości można też dostrzec w świętach związanych z kultem zmarłych. Nawet elementy znanego z dramatu Mickiewicza obrzędu Dziadów są powtarzane do dziś. Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Co trzeba widzieć o Dziadach?

Dziady to obrzęd wywodzący się z czasów przedchrześcijańskich i będący rytyuałem pozwalającym na obcowanie z powracającymi na ziemię duchami zmarłych. W okresach przesilenia związanych z dłużej panującym zmrokiem według wierzeń duchy przodków mogły kontaktować się ze swymi żyjącymi potomkami, przybywając z zaświatów. Często funkcję pośredników w tych spotkaniach pełnili wędrowni żebracy, określani mianem „dziadów”, ponieważ sądzono, że mają oni szczególną łączność z zaświatami. Oferowano więc im poczęstunek traktowany także jako dar dla zmarłego. By zyskać przychylność dusz przodków, pamiętano o zostawianiu uchylonych furtek i drzwi oraz wystawianiu jedzenia dla duchów. Na ogół posiłek składał się z kutii, kaszy, miodu, pieczywa i wódki. Pokarmy noszono też na groby. Ważne było rozpalanie ognia, by dusze mogły się ogrzać oraz trafiały w ciemnościach do swego domu.

Jakie elementy dawnych wierzeń przetrwały do dziś?

Choć przez lata obyczaje uległy ogromnej zmianie, ślady dawnych obrzędów są wciąż kultywowane. Jednym z nich jest zwyczaj palenia zniczy stawianych na grobach, które wywodzą się wprost z wierzeń przodków i ich postrzegania świata zmarłych.