Czym jest i kiedy ustępuje rigor mortis?

Pod tą tajemniczą nazwą kryje się jedno ze znamion śmierci, czyli pośmiertnych zmian w ludzkim organizmie, które występują po ustaniu krążenia. Wyróżniamy kilka różnych znamion, które występują w różnym tempie i o różnym czasie. Są to: plamy opadowe, oziębienie zwłok, rozkład pośmiertny, zmiany w oczach, a także stężenie pośmiertne, czyli właśnie rigor mortis. Wszystkie wymienione wyżej znamiona są nazywane wczesnymi cechami śmierci, gdyż wykształcają się już w pierwszych 12 godzinach po zgonie.

Na czym polega rigor mortis, czyli stężenie pośmiertne?

Stężenie pośmiertne to charakterystyczna sztywność mięśni, która następuje po zgonie. Jest efektem wyczerpania energii mięśni zgromadzonej pod postacią cząstek ATP i fosfokreatyny. W żywym organizmie mięśnie szkieletowe oraz mięsień sercowy są w ciągłym ruchu, ich włókna naprzemiennie kurczą się i rozkurczają. Aby mogło dojść do ich rozkurczu, potrzebna jest energia chemiczna zawarta w cząsteczkach ATP. Po zgonie i ustaniu krążenia zaczyna jej brakować, na skutek czego włókna mięśniowe pozostają w fazie skurczu. To właśnie z tej przyczyny ciało po śmierci staje się sztywne.

Rigor mortis jest również odpowiedzialne za efekt pośmiertnej gęsiej skórki, gdyż mięśnie stroszycieli włosów także pozostają napięte. Wewnątrz ludzkiego organizmu też widoczne są efekty stężenia pośmiertnego. Między innymi w przewodzie pokarmowym nieboszczyka skurczone mięśnie gładkie sprawiają, że błona śluzowa jest intensywnie pofałdowana, przez co do złudzenia przypomina obraz chorobowego przerostu.

Kiedy zaczyna się, a kiedy kończy stężenie pośmiertne?

Stężenie pośmiertne występuje najczęściej około 2-4 godzin po śmierci, dlatego bliscy zmarłego mogą je zaobserwować jeszcze zanim ciało zostanie przewiezione do zakładu pogrzebowego. W pierwszej kolejności obejmuje mięsień serca, a następnie rozprzestrzenia się na inne mięśnie. Jeżeli umierający wykonywał intensywny wysiłek fizyczny albo miał silne symptomy chorobowe (np. drgawki czy wysoką gorączkę), to rigos mortis może powstać jeszcze szybciej – zaraz po śmierci. Efekt sztywnego ciała nie trwa wiecznie, ustępuje po 3-4 dniach, kiedy rozpoczyna się rozkład enzymatyczny, a w ciele zaczynają działać substancje gnilne, które powodują powolne rozmiękanie mięśni.